De ogen zijn rood en branderig, en elke keer dat u knippert heeft u pijn. Droge ogen kunnen uw welzijn en het gezichtsvermogen ernstig beperken. De oorzaken van droge ogen kunnen onschuldig zijn, bijvoorbeeld te lang werken achter het computerbeeldscherm.

Maar ze kunnen ook een bijwerking zijn van een ernstige ziekte. Vaak zijn droge ogen zelfs het eerste symptoom van een reumatische ziekte. Daarom is het belangrijk om bij aanhoudende droge ogen naar een dokter te gaan. Welke ziekten samenhangen met droge ogen, leest u hier.

Reuma in het oog: het syndroom van Sjögren

Reuma is een complex ziektebeeld. Meer dan 100 ziekten zijn van reumatische oorsprong. Altijd is sprake van chronische ontsteking, en gewrichten, spieren, botten, banden en pezen kunnen worden aangetast. Maar ook organen zoals de nieren, de darmen of de ogen kunnen last hebben van reumatische ontstekingsverschijnselen.

Bij reumatoïde artritis worden de gewrichten aangetast. Het is de meest voorkomende vorm van reuma en tegelijkertijd de meest voorkomende chronische gewrichtsontsteking. De ziekte is niet te genezen, maar met medicijnen kan voortschrijden worden gestopt of vertraagd. De oorzaak van reumatoïde artritis is waarschijnlijk een auto-immuunziekte: het lichaam stuurt abusievelijk immuun cellen naar de gewrichten waar ze de ontstekingsprocessen stimuleren, en de gewrichten stuk voor stuk vernietigen. Reumatoïde artritis gaat vaak gepaard met droge ogen.

Van de ontstekingsprocessen kunnen alle onderdelen van het oog worden getroffen. Typische oogaandoeningen die worden veroorzaakt door reuma:

• Sjögren-syndroom
• Droge ogen met ontstoken bindvlies (conjunctivitis)
• Infectie van het harde oogrok (scleritis)
• Ontsteking van het hoornvlies (keratitis)
• Ontsteking van het vaatvlies (uveïtis)

Droge ogen, gevoeligheid voor verblinding of wazig zien zijn enkele symptomen die een reumatische oogziekte veroorzaken.

Droge ogen kunnen zowel een bijverschijnsel zijn van reumatische aandoeningen (secundair Sjögren-syndroom), als een reumatische aandoening op zich, het zogenaamde primaire syndroom van Sjögren. Het primaire Sjögren-syndroom treedt zelfstandig op, dat wil zeggen zonder aantoonbaar verband met een andere aandoening. De oorzaak van het syndroom van Sjögren is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem van het lichaam de traan- en speekselklieren aantast.

Omdat meestal ook de speekselklieren zijn betrokken, is er ook sprake van een droge mond met een ontsteking van het tandvlees en het mondslijmvlies. Vaak zijn ook andere klieren betrokken en drogen ook de slijmvliezen uit, zoals het neusslijmvlies, keelslijmvlies en de bronchiën.

Voor meer informatie over reumatische aandoeningen, het syndroom van Sjögren en droge ogen, zie het hoofdstuk over reuma.
 

Sclerodermie: auto-immuunziekte van het bindweefsel

Sclerodermie is een auto-immuunziekte. In dit geval valt het immuunsysteem het bindweefsel aan dat daardoor langzaam verhardt. Zowel de huid, als inwendige organen als de longen en het hart, worden beïnvloed.

De symptomen van sclerodermie zijn aandoeningen aan de bloedsomloop van de handen en de voeten en een verharding van de huid, vooral van de ledematen en het gezicht. De oogleden kunnen verstijven zodat het oog niet volledig kan worden gesloten. Als gevolg daarvan droogt dat snel uit. Verder ontwikkelt zich bij sclerodermie-patiënten vaak het syndroom van Sjögren, omdat de speeksel- en de traanklieren ook worden beïnvloed.
 

Ziekte van Parkinson: het afsterven van zenuwcellen leidt tot tremor

Bij de ziekte van Parkinson wordt het centrale zenuwstelsel ziek. Bepaalde zenuwcellen sterven stuk voor stuk af wat leidt tot een gebrek van de boodschapperstof dopamine. Dit resulteert in symptomen zoals oncontroleerbare spiertrillingen, spierstijfheid en bewegingsbeperkingen. De meeste mensen worden tussen het 50e en 80e levensjaar ziek.

Naast de bekende symptomen hebben Parkinsonpatiënten vaak oogklachten aan het begin van de ziekte. Ze klagen over verminderd gezichtsvermogen en hebben moeite met lezen. Driekwart van de oogproblemen zijn droge ogen. Dit kan worden toegeschreven aan minder knipperen en traanvocht van slechte kwaliteit. De traanuitscheiding is ook vaak gereduceerd.
 

Diabetes mellitus: diabetes beschadigt de bloedvaten en de zenuwen

Chronische diabetes heeft ernstige gevolgen voor het hele lichaam. Bij diabetes is de regulering van de bloedsuikerspiegel verstoord, ofwel omdat er te weinig insuline wordt aangemaakt, of omdat de lichaamscellen niet meer reageren op insuline (insulineresistentie). Het hormoon insuline is verantwoordelijk voor verlaging van de bloedsuikerspiegel. Een verhoogde bloedsuikerspiegel is onder andere van invloed op de bloedvaten en de zenuwvezels. Vooral de haarvaatjes en de zenuwvezels in het oog raken snel beschadigd. De ogen ontsteken sneller omdat de irritatie van het oogoppervlak door de beschadigde zenuwen te laat wordt doorgestuurd naar de traanklieren, waardoor de traanproductie onvoldoende wordt geactiveerd. Droge ogen zijn het resultaat.
 

Schildklierziekten

De schildklier kan te snel of te langzaam werken. In gezonde toestand is de schildklier het centrale controlepunt van de stofwisselprocessen in het lichaam. Bij een te trage werking (hypothyreoïdie) wordt de stofwisseling vertraagd. Dit leidt tot symptomen als vermoeidheid, problemen met de bloedsomloop en obstipatie. De ogen kunnen uitdrogen door een verminderde afscheiding van tranen. Vaak treedt zwelling van de oogleden op wat er soms toe leidt dat het oog zich niet volledig sluit of dat het traanvocht niet gelijkmatig wordt verdeeld over het oogoppervlak. Dit bevordert bovendien het uitdrogen van het oogoppervlak.

Met een overactieve schildklier (hyperthyroïdie), draait de stofwisseling echter op volle toeren. Daardoor ontstaan klachten als nervositeit, slapeloosheid en een hoge bloeddruk. Disfunctie van andere klieren in de huid of de ogen, komt ook vaak voor. De meest bekende overactieve ziekte is de ziekte van Graves-Basedow. Een typisch symptoom van deze auto-immuunziekte zijn uitpuilende ogen wat leidt tot onvolledige sluiting van de oogleden, en daardoor tot een onvolledige bevochtiging van het oogoppervlak. De ogen branden en een gevoel van een zandkorrel in het oog ontstaat. Omdat de traanfilm van het oog te snel verdampt, produceert het oog meer traanvocht om dat te compenseren. Paradoxaal genoeg traant het oog en voelt toch droog aan.
 

Virale en bacteriële infecties

Verschillende virussen kunnen verantwoordelijk zijn voor droge ogen. Het herpesvirus kan een bepaalde hersenzenuw beschadigen waardoor de informatieoverdracht tussen de hersenen en de traanklier wordt onderbroken. De traanproductie kan niet meer door de hersenen worden gestimuleerd.

Sommige virussen infecteren de traanklieren. Daardoor ontsteken deze en vermindert de traanproductie sterk. De volgende virussen kunnen de traanklieren infecteren:

• HIV-virus (veroorzaker van aids)
• Bofvirus
• Epstein-Barr virus (verwekker van de ziekte van Pfeiffer)
• Influenza (verwekker van echte griep)
• Mazelenvirus
   

Ook bacteriën kunnen de traanklieren infecteren. Dit zijn bijvoorbeeld de ziekteverwekkers die roodvonk, tuberculose en syfilis veroorzaken.
 

Huidziektes

Als constitutioneel eczeem (neurodermitis) in het gezicht optreedt, ontstaat vaak ook eczeem rond de ogen. Dit kan leiden tot zwelling van de oogleden. De ogen kunnen niet goed worden gesloten en de ooghuid droogt snel uit. Maar ook zonder gezwollen oogleden worden droge ogen bij patiënten met constitutioneel eczeem altijd vastgesteld. Dit geldt vooral voor mensen die last hebben van de huidaandoening rosacea.

Droge ogen behandelen

Droge ogen moet men niet bagetaliseren. Ga bij klachten altijd naar de dokter om de oorzaak vast te stellen en een geschikte behandeling te krijgen.

In de beschreven aandoeningen zijn droge ogen meestal chronisch. Daarom is het belangrijk om de ogen voortdurend en regelmatig te bevochtigen met kunsttranen. Let er bij de aankoop op dat de kunsttranen geen bewaarmiddelen bevatten. Deze kunnen het gevoelige hoornvlies extra beschadigen.