Droge ogen, het sicca syndroom in medische termen, vertonen vaak vervelende symptomen: rode, jeukende en branderige ogen. Vaak ontstaat een zandkorrelgevoel in het oog. Elke keer bij het knipperen, schuurt het ooglid pijnlijk over het droge oogoppervlak.

De oorzaken van droge ogen zijn verschillend, onder andere kunnen geneesmiddelen droge ogen veroorzaken als bijwerking. Welke geneesmiddelen zijn dat en hoe werken ze?

Anticonceptiepil

Vrouwen hebben vaker last van droge ogen dan mannen. Dit heeft vooral hormonale redenen, omdat het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen de traanproductie kan beïnvloeden, en dus kan zorgen voor uitdroging van de ogen. Hoewel oestrogenen worden toegediend als farmaceutisch middel, bijvoorbeeld bij het behandelen van overgangsklachten, zijn droge ogen een mogelijke bijwerking. Ook kunnen droge ogen ontstaan door het innemen van de pil, omdat ook met de pil vrouwelijke hormonen aan het lichaam worden toegevoegd.

Bètablokkers

Bètablokkers hebben een breed toepassingsbereik. Hoofdzakelijk worden deze gebruikt bij ziektes van het cardiovasculaire systeem zoals hypertensie en cardiale aritmie, maar ook bijvoorbeeld bij de behandeling van migraine, hyperthyroïdie of groene staar (glaucoom). Bètablokkers kunnen als bijwerking de werking van de traanklier onderdrukken waardoor voldoende oogvocht niet meer wordt gewaarborgd. Vaak waargenomen gevolgen zijn droge ogen, pijn aan de ogen en wazig zien.

Anticholinergica

Voor de behandeling van koliek of chronische bronchitis worden anticholinergica gebruikt. Deze voorkomt het onwillekeurig samentrekken van glad spierweefsel dat de interne organen omgeven, en werkt als spasmolyticum. Bovendien remmen anticholinergica de werking van de klieren af in het lichaam door het tegengaan van het doorsturen van de signalen die de klieren nodig hebben voor uitscheidingen. Hier hebben de traanklieren en bijvoorbeeld ook de speekselklieren mee te maken. Een droge mond en droge ogen zijn het resultaat.

Antihistaminica

Allergische aandoeningen als hooikoorts worden vaak behandeld met antihistaminica. Ze remmen de afgifte van de lichaamseigen boodschapperstof histamine af die allergische reacties bestrijdt. Als histamine wordt geblokkeerd, verminderen de allergische symptomen aanzienlijk. Maar, antihistaminica kunnen de traanklieren zo afremmen dat er niet voldoende traanvocht beschikbaar is voor de oogbevochtiging.

Tricyclische en tetracyclische antidepressiva

Deze geneesmiddelen worden voorgeschreven bij depressie en angststoornissen. Depressie ontstaat onder andere door een gebrek aan boodschapperstoffen (neurotransmitters) in de hersenen. Tri- en tetracyclische antidepressiva remmen de heropname af van neurotransmitters in de zenuwcellen van de hersenen. Zo wordt het gebrek aan neurotransmitters in de hersenen van de patiënt gecompenseerd. Als bijwerking verminderen antidepressiva de afscheiding van traanvocht door de traanklier, dit kan leiden tot oogklachten.

Ergotamine

Het medicijn ergotamine wordt toegediend bij acute migraineaanvallen met of zonder aura (visuele waarnemingsstoornis) en clusterhoofdpijn. Aangezien het middel bij overdosering dodelijk kan zijn en veel bijwerkingen heeft, wordt het slechts zelden gebruikt. Ergotamine vernauwt de bloedvaten wat ook kan leiden tot droge ogen.

Neuroleptica

De geneesmiddellengroep neuroleptica zijn psychofarmaca die worden gebruikt bij waanvoorstellingen, verwardheid, sterke opwinding en hallucinaties. Veel neuroleptica houden in de hersenen de overdracht van de boodschapperstof dopamine tegen, ook wel het gelukshormoon genoemd, en is verantwoordelijk voor motivatie en welgemanierdheid.

De bijwerkingen van psychofarmaca zijn divers: hormonale stoornissen en bewegingsstoornissen tot depressie en dysfunctie van organen. Ook kunnen de ogen uitdrogen door neuroleptica.

Reserpine

Reserpine verlaagt de bloeddruk, maar door de talrijke soms ernstige bijwerkingen wordt het slechts zelden toegepast voor de behandeling van hypertensie. De werking van reserpine in het lichaam is complex, het beïnvloedt zowel het centrale als het perifere zenuwstelsel. Onder andere bevordert reserpine de activiteit van het parasympatisch zenuwstelsel, de zogenaamde rust zenuw die verantwoordelijk is voor het herstel van het lichaam. Het kan bijwerkingen geven als pupilvernauwing, hangende oogleden of droge ogen.

Diuretica

Thiazidediuretica (thiaziden) zorgen voor vochtafscheiding en worden voornamelijk gebruikt bij hoge bloeddruk en vocht vasthouden door het lichaam. Thiaziden bevorderen de vorming en uitscheiding van urine. Ze verminderen het bloedvolume en na langdurig gebruik verlagen ze ook de bloeddruk. Aangezien thiaziden de stofwisseling van het lichaam aantast, kan dit bij langdurig gebruik onder andere leiden tot droge ogen.

Trihexyfenidyl

Trihexyfenidyl wordt gebruikt bij de behandeling van de ziekte van Parkinson. Het medicijn werkt ontspannend op de niet bewust aanstuurbare spieren van de inwendige organen (glad spierweefsel) door afremming van de afgifte van de boodschapperstof acetylcholine. Deze is bij Parkinsonpatiënten in verhoogde hoeveelheden aanwezig. Onder andere kan de uitscheiding van de speeksel- en traanklieren worden afgeremd met trihexyfenidyl, dit leidt tot een droge mond en droge ogen.

Opmerking: bij de bovenstaande geneesmiddelen ontstaan droge ogen vooral bij langdurig gebruik. Droge ogen zijn lastig en kunnen grote invloed hebben op de kwaliteit van leven. Raadpleeg een arts als uw ogen problemen veroorzaken. Bevochtigende kunsttranen kunnen de symptomen verlichten.