Hoornvliesontsteking (keratitis) kan ontstaan door een gebrekkige traanfilm of door infecties door bacteriën, schimmels of virussen. Vooral dragers van contactlenzen en oudere personen met een verzwakt immuunsysteem, alcoholisten en diabetici worden vaak door infecties getroffen. Hoornvliesontstekingen kunnen zeer pijnlijk zijn, het hoornvlies kan vertroebeld raken, krampachtig sluiten van de ogen of een toename van de traanvloed. Bij infecties is het daarom strikt noodzakelijk snel een behandeling te beginnen om ernstige gevolgen te voorkomen.

Ontsteking van het ooghoornvlies

Het hoornvlies (cornea) vormt het voorste gewelfde deel van de oogbol. Het bestaat uit meerdere lagen en is glashelder wat essentieel is voor een ongehinderd zicht. Het is minder dan een millimeter dik en naar het midden toe dunner dan aan de rand. Aan de buitenkant wordt het hoornvlies bevochtigd door de traanfilm die zeer belangrijk is voor de lichtbreking op de cornea en dus voor scherp zicht.

Het hoornvlies zit vol met gevoelige zenuweinden van de nervus ophthalmicus (oogzenuw) die prikkelingen waarnemen en doorgeven. Dat het hoornvlies vol met zenuwen zit, dient ter bescherming van het oog tegen verwondingen. Iedere prikkeling van de zenuwen, ook hoornvliesontsteking, veroorzaakt pijn en leidt ertoe dat de oogleden zich sluiten en dat de traanproductie wordt verhoogd.

Bij een hoornvliesontsteking reageert het immuunsysteem van het oog op ziekteverwekkers, verwondingen of andere irritaties van de cornea. De ontstekingen kunnen de verschillende lagen van het hoornvlies afzonderlijk of in combinatie aantasten. Al naar gelang de vraag om welke laag van het hoornvlies het gaat, en afhankelijk van de oorzaak van de ontsteking, kunnen de symptomen van de ontsteking verschillen.

Bij een ontsteking van de bovenste laag cellen van de cornea, het zogenaamde epitheel, leidt dit vaak tot vertroebeling van het hoornvlies. Wanneer de onderste laag, het endotheel, is aangetast, kunnen er zwellingen van het hoornvlies optreden. Is echter de dikste tussenliggende laag ontstoken, dan kunnen er zich witachtige ophopingen in het hoornvlies voordoen.
 

Bacteriële hoornvliesontsteking

Hoornvliesontstekingen kunnen zeer verschillende oorzaken hebben en moeten daarom op zeer verschillende wijze behandeld worden. Vaak worden ze door ziekteverwekkers veroorzaakt, in het bijzonder door bacteriën. Omdat deze infecties zich zeer snel kunnen uitbreiden en ook tot verlies van gezichtsvermogen kunnen leiden, is snelle behandeling door een oogarts aanbevolen.

Ontstekingen van het hoornvlies door bacteriële oorzaken treden vaak op bij te lang gebruikte contactlenzen omdat zich hierop bacteriën kunnen vastzetten en zich vermeerderen. De bacteriën worden dan niet meer of onvoldoende door de contactlenzenvloeistof verwijderd. Wanneer de lenzen gedurende een langere periode op de ogen blijven zitten, kunnen de ziekteverwekkers het hoornvlies infecteren.

Ook mensen van wie het immuunsysteem algemeen verzwakt is, vooral mensen op leeftijd of diabetici, worden dikwijls door bacteriële ontstekingen van het hoornvlies getroffen. De bacteriën hebben in de regel maar een ingang nodig, een kleine verwonding dus, om de cornea te infecteren. Een pusachtige afzetting van is daarvan dikwijls het gevolg. Dit kan leiden tot een opeenhoping van geelachtig-witte afscheiding in het gebied rond de iris die zich naar beneden afzet en duidelijk te zien is. Andere symptomen zijn lichtgevoeligheid, pijn, krampachtig sluiten van de oogleden en een rode kleur van het bindvlies. De bacteriële ontsteking dient zo snel mogelijk te worden behandeld door middel van oogdruppels met antibiotica.

Ook virussen als herpes-, adeno- of varicella-zostervirussen kunnen het hoornvlies aantasten. Vaak is ook de ooghuid daaromheen aangetast. De behandeling bestaat in de regel uit antivirale oogdruppels die de groei van het virus afremmen. Hoornvliesontstekingen kunnen bovendien worden veroorzaakt door schimmels, amoeben of parasieten.
 

Hoornvliesontsteking door een gebrek aan traanvocht

Naast infectie door ziekteverwekkers kan ook een niet goed functionerende traanfilm de oorzaak zijn van hoornvliesontsteking. Een verstoorde bevochtiging van het oogoppervlak leidt tot voortdurende irritatie van het hoornvlies, bijvoorbeeld door het trillen van de oogleden. Hierdoor kan een reactie van het immuunsysteem worden opgeroepen, dit is het begin van een ontstekingsreactie. Bij dit soort ontstekingen die zich voordoen zonder dat er sprake is van infectieverwekkers, blijven ernstige beschadigingen van het hoornvlies in de regel achterwege. Een gevoel dat iets in het oog zit, rode en tranende ogen zijn echter vaak het gevolg. Bovendien gaan bevochtigingsstoornissen vaak met andere symptomen van droge ogen gepaard. Een hoornvliesontsteking als gevolg van een tranentekort wordt behandeld door het geven van traanvervangingsmiddelen. ’s Nachts geven oogzalven verlichting.